ក្រុមសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា-ថៃ ទាមទារឲ្យថៃ ដោះលែង​ជាបន្ទាន់ កងទ័ពកម្ពុជា ១៨នាក់

ភ្នំពេញ-បាងកក ៖ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា-ថៃ ចំនួន៧៣ស្ថាប័ន បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ទាម​ទារឲ្យប្រទេសថៃ ដោះលែងកងទ័ពកម្ពុជា ចំនួន ១៨នាក់ ដែលត្រូវបានទាហានថៃ ចាប់ខ្លួនក្រោយមានបទឈប់បាញ់នោះ ឲ្យមានសេរីភាព បានត្រលប់មកប្រទេសកំណើតរបស់ខ្លួនវិញ ដោយបញ្ជាក់ថា ការបន្តឃុំខ្លួនទាហានកម្ពុជា ទាំងនេះ គ្រាន់តែជាការបន្តបញ្ឆេះភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរ និងរារាំងដំណើរការផ្សះផ្សា រវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ ដែលត្រូវធ្វើដើម្បីកសាងសុខសន្តិភាពរួមគ្នាមួយដែលឋិតថេរ និងយូរអង្វែង ។ កងទ័ពភូមិន្ទថៃ និងរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ ត្រូវដោះលែងនិងបញ្ជូនទាហានកម្ពុជា ទាំង១៨នាក់ ត្រឡប់មកកម្ពុជា វិញជាបន្ទាន់ ។

 សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ របស់ក្រុមសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា-ថៃ ទាំង៧៣ ចុះថ្ងៃសុក្រ ទី២៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ មានខ្លឹមសារថា “យើងខ្ញុំ ជាក្រុមសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា និងថៃ ដូចមានរាយនាមខាងក្រោម សូមអំពាវនាវដល់រាជ​រដ្ឋាភិបាលថៃ សូមដោះលែងទាហានកម្ពុជា ចំនួន ១៨ នាក់ ជាបន្ទាន់ និងឥតលក្ខខណ្ឌ ដើម្បីឱ្យអ្នកទាំងនោះអាចត្រឡប់មកជួបជុំក្រុមគ្រួសារ និងមនុស្សជាទីស្រឡាញ់របស់ពួកគេ នៅក្នុងប្រទេសវិញ ។ គិតត្រឹមថ្ងៃនេះ ទាហានកម្ពុជា ទាំង ១៨នាក់ ត្រូវបានចាប់និងឃុំខ្លួននៅក្នុងប្រទេសថៃ អស់រយៈពេល ១ ខែ មកហើយ ។

  ទាហានទាំង ១៨នាក់ ត្រូវបានក្រុមទាហានថៃ ចាប់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី ២៩ កក្កដា ២០២៥ ហើយអ្នកទាំងនោះ ត្រូវបានកងទ័ពភូមិន្ទថៃ និងក្រសួងការបរទេសថៃ ចាត់ទុកថាជាអ្នកទោសសង្គ្រាម ឬឈ្លើយសឹក (POWs) ។ យើងមានសេចក្តីសោមនស្សដែលកងទ័ពថៃ បានសម្របសម្រួលនិងអនុញ្ញាតឱ្យកាកបាទក្រហមអន្តរជាតិ (ICRC) សួរសុខទុក្ខទាហានកម្ពុជាទាំង ១៨នាក់នេះ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ទាហានកម្ពុជា ទាំងនោះ ត្រូវតែត្រូវបានដោះ​លែងភ្លាមៗ ក្រោយពេលចប់សង្គ្រាម ឬជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ។ ភាគីកម្ពុជា និងថៃ បានព្រមព្រៀងឱ្យមានបទឈប់បាញ់ តាំងពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា មកម្ល៉េះ ។ ដូចនេះ ទាហានកម្ពុជា ទាំងនោះ ត្រូវតែដោះលែង និងបញ្ជូនត្រឡប់មកកម្ពុជា វិញ ។

  ការបន្តឃុំខ្លួនទាហានកម្ពុជា ទាំងនេះ គ្រាន់តែជាការបន្តបញ្ឆេះភាពតានតឹងរវាងប្រទេសទាំងពីរ និងរារាំងដំណើរការផ្សះផ្សា រវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរ ដែលត្រូវធ្វើដើម្បីកសាងសុខសន្តិភាពរួមគ្នាមួយដែលឋិតថេរ និងយូរអង្វែងតទៅ ។ យើងខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់កងទ័ពភូមិន្ទថៃ និងរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ សូមចាត់វិធានការចាំ​បាច់ ដើម្បីសុខសន្តិភាព ដោយត្រូវដោះលែង និងបញ្ជូនទាហានកម្ពុជា ទាំង ១៨នាក់ ត្រឡប់មកកម្ពុជា វិញជាបន្ទាន់“ ។

សូមបញ្ជាក់ថា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលកម្ពុជា-ថៃ ទាំង៧៣ ដែលចូលរួមគាំទ្រសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមខាងលើនេះ រួមមាន ៖  ១. សហគមន៍ព្រៃឈើ ១៨៥កាធីតាចំបក់ (កំពង់ឆ្នាំង), ២. សហគមន៍ដីធ្លី ១៩៧ (កោះកុង), ៣. សហគមន៍កសិកម្មនិងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីសន្តិភាព (ADCP), ៤. សហគមន៍ដីធ្លីអណ្តូងត្របែក (ស្វាយរៀង), ៥. សហគមន៍បឹងពីរ (បាត់ដំបង), ៦. សហគមន៍បឹងប្រាំ (បាត់ដំបង), ៧. សហគមន៍បុស្សស្នោ (ត្បូងឃ្មុំ), ៨. សហព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា (CATU), ៩. មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR), ១០. មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានឯករាជ្យ (CCIM), ១១. អង្គការកម្ពុ្ពជាដើម្បីសុខភាពនិងការអប់រំសហគមន៍ (CHEC), ១២. សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា (ADHOC), ១៣. វិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា (CID)​, ១៤. សម្ព័ន្ធខ្មែរជំរឿននិងការពារសិទិ្ធមនុស្ស លីកាដូ (LICADHO), ១៥. អង្គការទ្រទ្រង់ស្រ្តីខ្មែរ (COWS), ១៦. សហព័ន្ធសហជីពកម្មករនិយោជិតវិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា (CTWUF), ១៧. សមាគមបណ្តាញ​យុវជនកម្ពុជា (CYN), ១៨. មជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស (CENTRAL), ១៩. សហគមន៍ដីធ្លីជីខក្រោម (កោះកុង), ២០. សម្ព័ន្ធដើម្បីសុចរិតភាព និងគណនេយ្យភាពសង្គម (CISA), ២១. គណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (COMFREL), ២២. អង្គការប្រឹក្សាសហគមន៍ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ (CCDO), ២៣. សហគមន៍ទ្រទ្រង់ធម្មជាតិ (ពោធិ៍សាត់), ២៤. សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីពង្រឹងជីវភាព (EDCI), ២៥. អង្គការអប់រំសុខភាពនិងបរិស្ថាន (EHE), ២៦. អង្គការសមធម៌កម្ពុជា (EC), ២៧. អង្គការយេនឌ័រនិងអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីកម្ពុជា (GADC), ២៨. សមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA), ២៩. សហព័ន្ធសហជីពឯករាជ្យ (INTUFE), ៣០. សហគមន៍ព្រៃឈើក្បាលខ្លា (កំពង់ធំ), ៣១. អង្គការក្តីករុណា (KDK), ៣២. អង្គការក្លាហាន (KLAHAAN), ៣៣. សហគមន៍ឃ្លាំងទឹក៧៨ (សៀមរាប), ៣៤. សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ (ព្រះវិហារ), ៣៥. សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយឃុំងន (កំពង់ធំ), ៣៦. សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយឃុំប្រមេរុ (ព្រះវិហារ), ៣៧. សហជីពទ្រទ្រង់សិទ្ធិការងារបុគ្គលិកកម្មករខ្មែរនៃក្រុមហ៊ុនណាហ្គាវើលដ៏ (LRSU), ៣៨. សហគមន៍ដីធ្លី (ប៉ៃលិន), ៣៩. សហគមន៍ឡពាង (កំពង់ឆ្នាំង), ៤០. សហគមន៍មានជ័យ (ស្វាយរៀង), ៤១. សមាគមអភិវឌ្ឈន៌ជនជាតិដើមភាគតិចមណ្ឌលគិរី (MIPAD), ៤២. ចលនាមាតាធម្មជាតិ (MNC), ៤៣. សហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិឧត្តមស្រែពស់ (កំពង់ស្ពឺ), ៤៤. សហគមន៍អូរបាត់មាន់ (ឧត្តរមានជ័យ), ៤៥. អង្គការភាពជាដៃគូដើម្បីបរិស្ថាននិងការអភិវឌ្ឍ (PED Cambodia), ៤៦. មជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍និងសន្តិភាព (PDP-Center), ៤៧. សហគមន៍ភ្នំក្រោម (សៀមរាប), ៤៨. អង្គការភ្នំស្រីដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ (PSOD), ៤៩. សហគមន៍ដីធ្លីភូមិសិលាខ្មែរ (បន្ទាយមានជ័យ), ៥០. សហគមន៍ពង្រកជ័យល័ក្ខ (កំពត), ៥១. អង្គការពន្លកខ្មែរ (PKH), ៥២. សហគមន៍ព្រៃឈើពេជចង្វាល្អឆើត (កំពង់ឆ្នាំង), ៥៣. បណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ (PLCN), ៥៤. សហគមន៍ព្រៃឈើរតនៈរុក្ខា (ឧត្តរមានជ័យ), ៥៥. សហគមន៍រស្មីសាមគ្គី (កំពង់ស្ពឺ), ៥៦. អង្គការសមាគមធាងត្នោត (ស.ធ.ត), ៥៧. សហគមន៍សាមគ្គីចេកមាស (ស្វាយរៀង), ៥៨. សហគមន៍សាមគ្គីរមាសហែក (ស្វាយរៀង), ៥៩. សហគមន៍សាមគ្គីសង្កែពីរមានរិទ្ធិ (ព្រះវិហារ), ៦០. សមាគមក្រុមអភិវឌ្ឍន៍ភូមិ (KAWP), ៦១. សហគមន៍ដីធ្លីស្រែប្រាំង (ត្បូងឃ្មុំ), ៦២. សហគមន៍ព្រៃឈើទេសចរណ៍ទឹកធ្លាក់ស្រែអម្ពិល (កំពង់ឆ្នាំង), ៦៣. សហគមន៍ធនធានព្រៃឈើស្ទឹងខ្សាច់ស (កំពង់ឆ្នាំង), ៦៤. គណៈកម្មាធិការនៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើម្បីអនុសញ្ញាលុបបំបាត់រាល់ទំរង់នៃការរើសអើងលើស្ត្រីភេទ (NGO-CEDAW), ៦៥. សមាគមអភិវឌ្ឍន៍ស្រ្តីកម្ពុជា (CWDA), ៦៦. សហគមន៍ដីធ្លីឃុំត្នោតជុំ (ពោធិ៍សាត់), ៦៧. សហគមន៍ព្រៃឈើត្រពាំងចាន (កំពង់ឆ្នាំង), ៦៨. សហគមន៍ត្រពាំងជោរ (កំពង់ស្ពឺ), ៦៩. សហគមន៍ទន្លូង (ត្បូងឃ្មុំ), ៧០. មជ្ឈមណ្ឌលវិទ្យុស្រ្តីកម្ពុជា (WMC), ៧១. អង្គការលើកកម្ពស់គុណភាពជីវិត (WELL), ៧២. Union for Civil Liberty (UCL) និង៧៣. អង្គការស្ត្រីក្រីក្រ (UPWD) ។

  គួរបញ្ជាក់ថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម របស់ក្រុមសង្គមស៊ីវិល កម្ពុជា-ថៃ ចំនួន៧៣ ខាងលើនេះ បានធ្វើឡើងក្រោយពីអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក ចំនួន២០ទៀត បានសម្ដែងនូវការព្រួយបារម្ភអំពីស្ថានភាពយោធិនខ្មែរ ចំនួន ១៨នាក់ ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយយោធាថៃ បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់ត្រូវបានប្រកាស និងបានទាមទារឱ្យប្រទេសថៃ ដោះលែងយោធិនទាំងនេះជាបន្ទាន់ និងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ ដោយ​សារមានការព្រួយបារម្ភអំពីសុខុមាលភាពផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្តរបស់ពួកគេ ដោយផ្អែកលើស្ថានភាពទាហានពីរនាក់ ដែលត្រូវបានដោះលែងពីមុន ។

សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម របស់អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុកផ្សេងទៀត មានខ្លឹមសារទាំងស្រុងថា “យើងខ្ញុំជាអង្គការសង្គមស៊ីវិល សូមស្វាគមន៍ចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីដែលសម្រេចបានក្នុងកិច្ចប្រ​ជុំវិសាមញ្ញរបស់គណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅ (GBC) រវាងកម្ពុជា និងថៃ នៅថ្ងៃទី៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ គឺជាជំហានដ៏សំខាន់ក្នុងការកាត់បន្ថយភាពតានតឹង បង្កើនការយោគយល់គ្នា និងដំណោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី។ យើងខ្ញុំសូមស្វាគមន៍ជាពិសេសចំពោះការបញ្ជាក់ជាថ្មីនៃបទឈប់បាញ់ ការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការបញ្ចៀសពីសកម្មភាពបង្កហេតុ ការសន្យារួមគ្នាដើម្បីគោរពច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ និងការព្យាបាលមនុស្សធម៌ រួមទាំងការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ភ្លាមៗនៃយោធិនដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន ស្របតាមមាត្រា១១៨ នៃអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ លើកទី៣ និងវិធាន១២៨ (A) នៃច្បាប់មនុស្ស​ធម៌អន្តរជាតិតាមទម្លាប់ (IHL)។

  ទោះបីជាយ៉ាងណា អង្គការសង្គមស៊ីវិល នៅតែមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីស្ថានការណ៍នេះ ហើយចង់ឃើញការអនុវត្តជាក់ស្តែងនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ និងសូមអំពាវនាវយ៉ាងទទួចដូចខាងក្រោម ៖

 ១. ដោះលែងជាបន្ទាន់និងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ ៖ យើងខ្ញុំសូមអបអរសាទរចំពោះការសម្រេចចិត្តរបស់កិច្ចប្រជុំវិសាមញ្ញនៃគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅ (GBC) ប៉ុន្តែយើងខ្ញុំនៅតែអំពាវនាវឱ្យមានការដោះលែងដោយសុវត្ថិ​ភាពនិងដោយរលូនភ្លាមៗ នៃយោធិនកម្ពុជា ទាំង១៨នាក់ ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងពីសំ​ណាក់​​កងកម្លាំងថៃ។ ការចាប់ខ្លួន និងបន្តឃុំខ្លួននេះ គឺវាផ្ទុយទៅនឹងស្មារតីនៃបទឈប់បាញ់។ បើតាមការរាយ​ការណ៍ពីការព្យាបាលយោធិនកម្ពុជា ចំនួនពីរនាក់ ដែលត្រូវបានដោះលែង យើងខ្ញុំមានមូលហេតុគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការព្រួយបារម្ភអំពីសុវត្ថិភាពរាងកាយនិងសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់ពួកគេ។ តាមពិត ទាហានខ្មែរ ទាំង២០នាក់នោះ មិនត្រូវបានគេចាប់ក្នុងពេលវាយប្រយុទ្ធ គឺត្រូវចាប់បានក្នុងពេលមានបទឈប់បាញ់។ មានន័យថា ពួកគេត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយខុសច្បាប់។ ដូច្នេះអាជ្ញាធរថៃ ត្រូវដោះលែងពួកគេជាបន្ទាន់ និងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។ វាគឺជាការរំលោភលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ IV លើមាត្រា 147។ យើងខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវមាត្រា១១៨ នៃអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ លើកទី៣ ដែលបានកំណត់ថា បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់ មិនត្រូវមានការចាប់ទាហានសត្រូវបន្ថែមទៀតទេ រីឯអ្នកដែលកំពុងជាប់ឃុំ គួរត្រូវបានដោះលែង ហើយធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ និងដោយគ្មានការពន្យារពេល (មាត្រានេះចែងថា “អ្នកទោសសង្គ្រាម គួរត្រូវបានដោះលែង និងធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ដោយគ្មានការពន្យារពេល បន្ទាប់ពីការបិទបញ្ចប់នៃសកម្មភាពប្រយុទ្ធគ្នា“ ។

  ២. ការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យលើការចោទប្រកាន់ពីការធ្វើទារុណកម្ម ៖ យើងខ្ញុំសូមអំពាវនាវឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហ្មត់ចត់ ឯករាជ្យ និងមិនលម្អៀង ដោយស្ថាប័នអន្តរជាតិដែលអាចជឿទុកចិត្តបាន ដូចជា ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) បេសកជនពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងយន្តការសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀត ក្នុងការពិនិត្យស្ថានការណ៍ព្យាបាលដែលអាចមានរូបភាពនៃការធ្វើទារុណកម្ម និងការបដិសេធសិទ្ធិទទួលបានការព្យាបាលសុខភាពចំពោះយោធិនកម្ពុជា ដែលកំពុងជាប់ឃុំ។

  ៣. គណនេយ្យភាព ៖ បុគ្គលយោធិនថៃ ណាដែលត្រូវបានរកឃើញថា មានជាប់ទាក់ទិននឹងអំពើធ្វើទា​រុណកម្ម ឬអំពើអមនុស្សធម៌ ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវស្របតាមច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។

  ៤. ការចូលទៅពិនិត្យដោយសេរី ពីអ្នកសង្កេតការណ៍ឯករាជ្យ ៖ ត្រូវអនុញ្ញាតភ្លាមៗ និងគ្មានការរឹតត្បិតដល់អង្គការមនុស្សធម៌ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សឯភរាជ្យនានា រួមទាំងគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិនៃកាកបាទក្រហម (ICRC) និងការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) ក្នុងការទៅសួរសុខទុក្ខយោធិនកម្ពុជា ដែលកំពុងជាប់ឃុំទាំងអស់ និងដូចជាវាយតម្លៃពីសុខុមាលភាព និងតាមដានការ​ព្យាបាលរបស់ពួកគេ ដើម្បីធានាបាននូវការអនុលោមតាមច្បាប់មនុស្សធម៌ និងសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។

  ៥. ការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះការព្យាបាលមនុស្សធម៌ចំពោះអ្នកទោសទាំងអស់ ៖ យើងខ្ញុំនៅតែលើកទឹកចិត្តទាំងរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេ ចំពោះការព្យាបាលមនុស្សធម៌ដល់បុគ្គលទាំងអស់ដែលត្រូវបានដកហូតសិទ្ធិសេរីភាព រួមទាំងយោធិនផង ដូចដែលបានព្រម​ព្រៀងគ្នាក្នុងប្រការ៦ នៃកិច្ចព្រមព្រៀង GBC កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែសីហា ២០២៥ នៅកូឡាឡាំពួ ហើយត្រូវអនុវត្តឱ្យបានពេញលេញ។

  ៦. ការការពារសាក្សីនិងអ្នកផ្តល់ព័ត៌មានសម្ងាត់ ៖ យើងខ្ញុំជំរុញឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ ធានានូវការការពារដល់បុគ្គលទាំងឡាយណាដែលរាយការណ៍ឬចងក្រងឯកសារពីការរំលោភបំពានពាក់ព័ន្ធនឹងការឃុំខ្លួនយោធិន និងព្រឹត្តិការណ៍ក្រោយបទឈប់បាញ់ រួមទាំងអ្នកសារព័ត៌មាន សាក្សី និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស។

យើងខ្ញុំសូមបញ្ជាក់សាជាថ្មី អំពីសារសំខាន់នៃការចូលដោយសន្តិវិធីរបស់ភាគីទាំងពីរ និងការដោះស្រាយជម្លោះជាបន្តបន្ទាប់ ដោយផ្អែកលើការគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ។ មាគ៌ាឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាពនិងស្ថិរភាពយូរអង្វែងនៅតាមបណ្តោយព្រំដែន ទាមទារនូវការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ចំពោះច្បាប់អន្តរជាតិ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស។ យើងខ្ញុំនៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសាមគ្គីភាពជាមួយយោធិនដែលរងផលប៉ះពាល់ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ ហើយយើងខ្ញុំនៅតែបន្តប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការតស៊ូមតិ ដើម្បីយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្សសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា និងសន្តិភាពប្រកបដោយចីរភាពសម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ“ ។

  ជាការកត់សម្គាល់ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម របស់ក្រុមសង្គមស៊ីវិលខាងលើនេះ ក៏បានធ្វើឡើង ក្រោយពីកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងការពារជាតិ និងក្រសួងការបរទេសនិងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ បានទទូចហើយទទូចទៀត ដល់ភាគីថៃ ឲ្យប្រគល់ទាហានកម្ពុជា ទាំង១៨រូប មកវិញជាបន្ទាន់ ក្រោយភាគីទាំងពីរបានព្រមព្រៀងនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅកម្ពុជា-ថៃ (GBC) ដែលធ្វើឡើងនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២៥ ចំនួន ១៣ចំណុច ។

  អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ បញ្ជាក់ថា ក្នុងចំណោមកិច្ចព្រមព្រៀងទាំង១៣ចំណុច នៅត្រង់ចំណុចទី៦ បានកំណត់ថា ភាគីទាំងពីរយល់ស្របគោរពតាមច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ ក្នុងការប្រព្រឹត្តដាក់ទាហានដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន រាប់បញ្ចូលទាំងស្ថានភាពរស់នៅ កន្លែងជ្រកកោន ស្បៀងអាហារ និងការថែទាំសុខភាពក្នុងករណីរងរបួស។ ប្រសិនបើភាគីម្ខាង មានបំណងចង់នាំយកទាហានខ្លួន ឬជនស៊ីវិលរងរបួស ដែលមិនស្ថិត​ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ភាគីម្ខាងទៀត ដើម្បីទទួលការព្យាបាល ភាគីខាងទទួលមានសិទ្ធិកំណត់ការឆ្លើយតប ដោយផ្អែកលើសមត្ថភាពនៃកន្លែងព្យាបាលរបស់ខ្លួន ឬក្រមសីលធម៌ផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្ត ហើយឈរលើគោល​ការណ៍មួយៗដាច់ដោយឡែក ។ ជាពិសេសក្នុងចំណុចទី៦ បានរំលេចទៀតថា ទាហានដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន គួរតែត្រូវបានដោះលែង និងធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ភ្លាមៗ ក្រោយអរិភាពនានាត្រូវបានបញ្ឈប់ ស្របតាមមាត្រា១១៨ នៃអនុសញ្ញាហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៤៩ និងបញ្ញត្តិ១២៨ (A) នៃច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ ។ ក្នុងស្មារតីនេះ កម្ពុជា នៅតែបន្តអំពាវនាវឱ្យភាគីថៃ អនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀង និងប្រគល់មកឱ្យកម្ពុជា វិញនូវទាហានចំនួន ១៨រូប ដែលត្រូវបានភាគីថៃ ចាប់ខ្លួនក្រោយពេលបទឈប់បាញ់ ដោយខុសច្បាប់នេះ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់អាចត្រឡប់មកជួបជុំគ្រួសារវិញ ដោយគ្រួសារកំពុងរង់ចាំទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ។

  ជាមួយគ្នានោះដែរ  អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសនិងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ បានគូសបញ្ជាក់ថា កម្ពុជា បានជូនដំណឹងទៅសហរដ្ឋអាមេរិក អង្គការសហប្រជាជាតិ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាតិ កាកបាទក្រហមអន្តរជាតិ សហគមន៍អាស៊ាន រួមទំាងបណ្តាប្រទេសជាមិត្តជាច្រើនទៀត ទាក់ទងនឹងថៃ ដែលបានចាប់ទាហានកម្ពុជា ១៨នាក់ ដោយខុសច្បាប់ ខណៈកំពុងអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់ ហើយរហូត​មកដល់ពេលនេះ ថៃ នៅតែមិនព្រមដោះលែងពួកគាត់ទាំង ១៨នាក់ មាតុភូមិនិវត្តវិញនោះទេ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កម្ពុជា ក៏ដូចជាសហគមន៍អន្តរជាតិ នៅតែបន្តទាមទាររហូតដល់ថៃបំពេញនូវកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន ដោយត្រូវធ្វើការដោះលែងទាហានខ្មែរ ទាំង១៨នាក់ មកកម្ពុជា វិញ ឲ្យបានឆាប់ និងស្របទៅតាមការទាមទាររបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ។

  ក្រៅពីធ្វើឡើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌក្រសួងការពារជាតិ និងក្រសួងការបរទេសនិងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសិទ្ធិមនុស្ស  តាំងពីមានការចាប់ខ្លួនទាហានកម្ពុជា ដោយខុសច្បាប់ភ្លាមៗ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិ​មនុស្សកម្ពុជា ក៏បានដាក់ញ្ញត្តិស្នើសុំអន្តរាគមន៍ជូនទៅការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួល​បន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ និងប្រធានប្តូរវេនរបស់គណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាលអាស៊ាន ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (អាយឆា) ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងកាកបាទក្រហមអន្តរជាតិ ពាក់ព័ន្ធលើករណីការឃុំខ្លួនដោយខុសច្បាប់ ការធ្វើទារុណកម្ម និងការបញ្ជូនកងទ័ពកម្ពុជា ចំនួន២នាក់ ក្នុងចំណោមកងទ័ពចំនួន២០នាក់ ដោយកងទ័ពថៃ ។

  ដោយឡែក លោក សម រង្ស៊ី អតីតមេបក្សប្រឆាំង (អតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ) និងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ បានផ្ញើលិខិតមួយច្បាប់ទៅកាន់នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្តីទីថៃ លោក ភូមិថាំ វីឆយៈឆ័យ ស្នើសុំឲ្យថៃ ដោះលែងទាហានខ្មែរចំនួន១៨នាក់ ដែលកំពុងស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ថៃ ដោយយោងលើគោលការណ៍មនុស្សធម៌ ដោយលោកបានគូសបញ្ជាក់ថា កងទ័ពថៃ និងកងទ័ពកម្ពុជា ព្រមទាំង​ប្រជាពលរដ្ឋថៃ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ពុំមែនជាសត្រូវនឹងគ្នាទេ ប៉ុន្តែជាមិត្តល្អ ដែលត្រូវរួមរស់ជាមួយគ្នាក្នុងនាមជាមិត្តជិតខាងល្អ។ ដូច្នេះស្នើដោះលែងយុទ្ធជនទាំង ១៨នាក់ ដើម្បីឲ្យពួកគាត់បានត្រលប់ទៅជួបជុំក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគាត់នៅប្រទេសកម្ពុជា ប្រកបដោយសុវត្ថិភាពវិញ ។

គួររំលឹកថា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៩ កក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រោយបទឈប់បាញ់រវាងកម្ពុជា-ថៃ បានចូលជាធរមាន ពួកទាហានថៃ បានចូលមកចាប់ខ្លួនទាហានកម្ពុជា នៅច្រកចុងតែ។ ឧត្ដមសេនីយ៍ទោ ច័ន្ទ សុភ័ត្រ្តា មេបញ្ជាការតំបន់ប្រតិបត្តិការសឹករងខេត្តព្រះវិហារ បានអះអាងថា ហេតុការណ៍នេះ បានកើតឡើងដោយទាហានថៃ បានប្រើល្បិចកខ្វក់ ហៅទាហានខ្មែរ មកជួបរាក់ទាក់គ្នា និងថតរូបអនុស្សាវរីយ៍ជាមួយគ្នា តែភ្លាមៗនោះ ទាហានថៃ បានបញ្ជាឲ្យក្រុមខ្លួនដែលលាក់ខ្លួននៅក្នុងព្រៃ យកកាំភ្លើងភ្ជង់ និងចាប់ខ្លួនទាហានកម្ពុជា តែម្តង ។ គិតមកដល់ពេលនេះ មានរយៈពេលជាង១ខែហើយ ដែលវីរកងទ័ពកម្ពុជា ទាំង១៨រូប នៅតែស្ថិតក្រោមការឃុំខ្លួនពីសំណាក់ទាហានថៃ នៅក្នុងទឹកដីថៃ ៕